Procesy demograficzne

BETA

Ten układ i zadania są w wersji testowej. Wkrótce pełny kurs będzie zawierał je w dopracowanej formie.

Geografia – Procesy demograficzne

Procesy demograficzne

Rozrodczość, umieralność, migracje, wskaźniki, piramidy wieku i model przejścia demograficznego

📹 Lekcja wideo

Otwórz notatki (PDF)

📜 Notatki – Procesy demograficzne

1) Podstawowe pojęcia i bilans demograficzny 👶⚰️↔️

  • Urodzenia (B), zgony (D), imigracja (I), emigracja (E).
  • Przyrost naturalny = B − D; saldo migracji = I − E; przyrost rzeczywisty = (B − D) + (I − E).
  • Współczynnik urodzeń/zgonów (CBR/CDR): liczba urodzeń/zgonów na 1000 osób/rok (‰).
  • Tempo przyrostu ludności (%): zwykle ≈ (CBR − CDR)/10, gdy brak migracji.

2) Kluczowe wskaźniki jakościowe 📈

  • TFR (dzietność całkowita): średnia liczba dzieci przypadająca na kobietę w okresie rozrodczym; zastępowalność pokoleń ≈ ~2,1 w krajach rozwiniętych.
  • Średnia długość życia (LE): silnie koreluje z poziomem rozwoju i ochroną zdrowia.
  • Umieralność niemowląt (IMR): zgony <1 roku na 1000 urodzeń żywych – wrażliwy wskaźnik jakości życia.
  • Współczynnik obciążenia demograficznego: (0–14 + 65+)/15–64 × 100% – presja na systemy emerytalne i zdrowotne.

3) Migracje i ich konsekwencje 🚶‍♀️🌍

  • Push: bezrobocie, konflikty, klęski; Pull: wyższe płace, bezpieczeństwo, edukacja.
  • • Skutki: brain drain/brain gain, zmiany struktury wiekowej, urbanizacja, wielokulturowość.
  • Urbanizacja: napływ do miast → zmiana stylu życia i dzietności, presja na infrastrukturę.

4) Piramidy wieku 🧱

  • Ekspansywna: szeroka podstawa (wysoka dzietność), mało osób starszych – kraje o niskim rozwoju.
  • Stacjonarna: zbliżona szerokość grup – stabilizacja.
  • Regresywna: wąska podstawa (niska dzietność), dużo seniorów – starzenie populacji.

5) Model przejścia demograficznego (DTM) 🔄

  • I – wysokie CBR i CDR; II – spadek CDR (medycyna, higiena);
  • III – spadek CBR (urbanizacja, edukacja kobiet); IV – niskie CBR i CDR;
  • V (proponowany) – CBR < CDR (ujemny przyrost naturalny, starzenie).

6) Polityka ludnościowa 🏛️

  • ProNatal: świadczenia rodzinne, ulgi podatkowe, żłobki → wzrost dzietności.
  • AntiNatal: planowanie rodziny, edukacja seksualna → spadek CBR.
  • Integracja migrantów, polityka senioralna, aktywizacja 55+.

7) Najczęstsze błędy maturalne ⚠️

  • • Mylenie CBR/CDR (‰) z TFR (liczba dzieci na kobietę).
  • • Zakładanie, że wysoka urbanizacja zawsze = wysoki przyrost (często odwrotnie).
  • • Źle obliczany przyrost rzeczywisty – pomijanie salda migracji.

8) Mini-przykład obliczeń ✏️

Kraj A: ludność 10 mln; urodzenia 120 tys., zgony 80 tys.; imigracja 30 tys., emigracja 50 tys.

  • CBR = 120 000 / 10 000 000 × 1000 = 12‰
  • CDR = 80 000 / 10 000 000 × 1000 = 8‰
  • Przyrost naturalny = +4‰ (12−8)
  • Saldo migracji = −2‰ (30−50 / 10 mln × 1000)
  • Przyrost rzeczywisty ≈ +2‰